blank

Co zrobić w przypadku braku zawiązków zębów stałych u dziecka?

Podczas rutynowej diagnostyki stomatologicznej, np. na bazie zdjęcia RTG, może się okazać, że u dziecka brakuje zawiązków zębów stałych. Sytuacja ta może dotyczyć nawet kilku procent populacji i stanowi niemałe wyzwanie rozwojowe. Brak zawiązków prowadzi bowiem do problemów funkcjonalnych i estetycznych. Każdy przypadek wymaga indywidualnej oceny i odpowiednio dobranego planu leczenia.

Słowniczek pojęć

Przed zgłębieniem tematu warto poznać kilka pojęć. Mówiąc o rozwoju zębów stałych, bez wątpienia należy znać takie definicje jak:

  • Zawiązki zębów – wczesna forma zębów, z której rozwijają się pełne korony i korzenie. Brak zawiązka oznacza, że dany ząb niestety nie powstanie.
  • Hipodoncja – brak jednego do maksymalnie pięciu zawiązków zębów stałych (poza zębami mądrości).
  • Oligodoncja – brak sześciu lub więcej zawiązków zębów stałych.
  • Anodoncja (agenezja) – kompletny brak wszystkich zawiązków zębów – dotyczy to zarówno mlecznych, jak i stałych zębów.

Dlaczego brak zawiązków zębów jest problemem?

Anodoncja to wbrew pozorom nie tylko kwestia estetyczna. Jest to bowiem ogromny problem rozwojowy, który może źle wpłynąć na zdrowie całego układu stomatognatycznego dziecka. Zęby, oprócz swojej roli w żuciu pokarmów, pełnią także niebywale istotną funkcję w prawidłowym rozwoju szczęk i utrzymywaniu symetrii twarzy. Ich obecność determinuje wzrost i kształtowanie się kości, a także ułożenie i funkcjonowanie mięśni twarzy.

Jeśli brakuje jednego bądź kilku zawiązków, zęby sąsiednie mogą się przesuwać. Może to skutkować nieprawidłowym kontaktem między górnym a dolnym łukiem zębowym, a w konsekwencji – licznymi problemami z gryzieniem, przeżuwaniem, a nawet mówieniem. Długofalowo brak odpowiedniej liczby zębów doprowadza zatem do trwałych wad zgryzu, które wymagają wieloetapowego leczenia ortodontycznego i protetycznego. Nieodpowiednio rozwijająca się szczęka może także powodować bóle głowy, stawu skroniowo-żuchwowego czy napięcia mięśni twarzy i szyi.

Warto mieć na uwadze, że braki w uzębieniu, zwłaszcza w przednim odcinku łuku zębowego, mają również spory wpływ na psychikę dziecka. Dzieci mogą odczuwać dyskomfort w kontaktach z rówieśnikami, unikać uśmiechania się, a nawet być narażone na dokuczanie ze strony kolegów i koleżanek. To wszystko przekłada się na znacząco obniżoną samoocenę, lęk przed wystąpieniami publicznymi i trudności w adaptacji społecznej w wieku szkolnym.

Co robić w przypadku braku zawiązków zębów stałych?

Jeśli lekarz stomatolog stwierdzi na zdjęciu RTG brak zawiązków zębowych, należy działać szybko i świadomie. Kluczowe jest kompleksowe podejście i współpraca z odpowiednimi specjalistami. W przypadku braku zawiązków zębów stałych wykonaj następujące kroki:

  • Skonsultuj się z ortodontą lub pedodontą – specjalista oceni, jak dokładnie wada ta wpłynie na rozwój zgryzu i jakie kroki można podjąć.
  • Wykonaj dziecku szczegółową diagnostykę – przeważnie wykonuje się zdjęcia panoramiczne, tomografię CBCT i ocenę ortodontyczną.
  • Ustal plan leczenia – w zależności od liczby brakujących zębów, ich lokalizacji i wieku dziecka, leczenie może się różnić. Najczęściej obejmuje zachowanie zębów mlecznych na dłużej (jeśli są zdrowe), leczenie ortodontyczne (zamknięcie lub utrzymanie przestrzeni) bądź protetykę dziecięcą (uzupełnienie braków za pomocą protez tymczasowych).
  • Monitoruj rozwój uzębienia swojej pociechy – regularne kontrole są niezwykle istotne, bowiem sytuacja może się zmieniać wraz z wiekiem dziecka.

Znaczenie zachowania zębów mlecznych

W sytuacji, kiedy u dziecka brakuje zawiązków, istotne jest utrzymanie zębów mlecznych jak najdłużej. Utrzymuję one bowiem miejsce dla uzębienia stałego. Ich przedwczesna utrata często prowadzi do przesuwania się zębów sąsiednich, stłoczeń i rozwoju wad zgryzu, których leczenie będzie o wiele trudniejsze i dłuższe. Zęby mleczne wpływają ponadto na prawidłowe rozwijanie się kości szczęk oraz stymulują proces żucia, który wspiera rozwój mięśni twarzy i jamy ustnej.

Co warto podkreślić, zęby mleczne mają spore znaczenie estetyczne. Dlatego nie można ich bagatelizować. Ich zachowanie możliwie jak najdłużej, nawet jeśli nie ma szansy na naturalne zastąpienie zębami stałymi, pozwala na znacznie lepsze planowanie leczenia ortodontycznego czy protetycznego w przyszłości.

Jak wygląda codzienne funkcjonowanie dziecka z agenezją zębów?

Brak zębów stałych może źle wpływać na codzienne życie dziecka. Mowa tutaj zwłaszcza o obszarach związanych z wyglądem, mową i relacjami społecznymi. Dzieci, u których widoczne są braki zębowe, często doświadczają trudności emocjonalnych wynikających z pewnej odmienności. Niepewność co do własnego wyglądu nierzadko prowadzi do wycofania społecznego, unikania kontaktu wzrokowego czy tłumienia uśmiechu. W dłuższej perspektywie może to znacząco zaburzyć rozwój kompetencji interpersonalnych i obniżyć pewność siebie.

Braki zębowe mają też bardzo duży wpływ na jakość wymowy. Nieprawidłowe ułożenie języka i trudności z artykulacją głosek prowadzą do wad wymowy, co z kolei bywa źródłem frustracji i niechęci do mówienia w grupie. Problem ten często pojawia się w wieku przedszkolnym lub wczesnoszkolnym, kiedy to dzieci zaczynają intensywnie komunikować się z otoczeniem.

Jak rozpoznać brak zawiązków zębów stałych?

Rodzice powinni zwrócić uwagę na przebieg wymiany zębów mlecznych na stałe. Jeśli dziecko kończy ósmy rok życia, a zęby stałe nadal się nie wyrzynają, warto skonsultować się ze stomatologiem. Pomimo że czas wyrzynania zębów jest różny w zależności od danej osoby, to zbyt duże opóźnienie lub asymetryczna wymiana zębów w porównaniu z rówieśnikami mogą być pierwszymi sygnałami problemu.

Momentem, który powinien wzbudzić czujność rodziców, jest sytuacja, kiedy to w badaniu klinicznym lub radiologicznym lekarz nie może znaleźć zawiązka zęba. Taka obserwacja przeważnie prowadzi do skierowania na bardziej zaawansowane badania diagnostyczne. Niepokojącym objawem może być ponadto przedłużająca się obecność zębów mlecznych w jamie ustnej. Jeżeli po 12. roku życia nie widać żadnych oznak ich wypadania, to warto sprawdzić, czy w ogóle istnieje zawiązek zęba stałego.

Możliwe przyczyny braku zawiązków zębów

Popularna agenezja może mieć różne źródła. W większości przypadków łączy się ją z czynnikami genetycznymi, choć przyczyn może być o wiele więcej. Oto najważniejsze z nich:

  • Mutacje genów MSX1 i PAX9 – to najczęstsze przyczyny wrodzonej agenezji zębów. Mutacje w tych genach mogą zaburzać procesy odpowiedzialne za tworzenie zawiązków zębowych. Skutkuje to ich brakiem jeszcze na etapie życia płodowego.
  • Czynniki dziedziczne – brak zawiązków zębów często występuje rodzinnie. Jeśli rodzic miał tego typu problemy, to istnieje zwiększone ryzyko, że dziecko również będzie ich doświadczać. Warto wówczas jak najszybciej wykonać diagnostykę obrazową.
  • Zaburzenia rozwojowe – niektóre zespoły wad wrodzonych (np. zespół Downa, ektodermalna dysplazja) mogą wiązać się z hipodoncją. Wiążę się to z brakiem pojedynczych zębów lub nawet całkowitą agenezją.
  • Czynniki środowiskowe – do rzadszych, lecz możliwych przyczyn należą urazy w życiu płodowym. Wpływa na nie przyjmowanie przez matkę niektórych leków w czasie ciąży lub silne, irracjonalne niedobory żywieniowe.

Brak zawiązków zębów mlecznych – rzadki, ale możliwy problem

Choć zdecydowanie częściej spotykany jest brak zawiązków zębów stałych, to zdarzają się bardziej nietypowe przypadki. Mowa tutaj o sytuacji, gdy u dziecka nie dochodzi do wykształcenia się zawiązków już na etapie uzębienia mlecznego. Brak zawiązków zębów mlecznych przeważnie dotyczy siekaczy bocznych lub przedtrzonowców i może wskazywać na głębsze zaburzenia rozwojowe. Problem ten diagnozuje się zwykle podczas rutynowych przeglądów, jeśli ząb nie pojawia się w spodziewanym czasie. W takiej sytuacji wykonuje się zdjęcie RTG, które pozwala poznać przyczyny braku zębów mlecznych.

Podsumowanie

Brak zawiązków zębów stałych u dzieci to poważne zaburzenie rozwojowe. Wymaga on wczesnej diagnostyki w profesjonalnych warunkach. Warto obserwować rozwój uzębienia dziecka i w razie wątpliwości szybko skonsultować się ze specjalistą. Dzięki odpowiedniemu leczeniu możliwe jest bowiem zapewnienie prawidłowej funkcji zgryzu i estetyki uśmiechu.

Data publikacji: